Wady zgryzu mogą mieć podłoże genetyczne, ale najczęściej winne są złe nawyki powstałe jeszcze w dzieciństwie. Wady zgryzu czasem są skutkiem zakażenia wirusowego lub bakteryjnego w pierwszym trymestrze ciąży lub nieprawidłowego ułożenia dziecka w brzuchu matki. Czasem mają podłoże genetyczne. Ale najczęściej sami jesteśmy sobie winni: pozwalamy dziecku ssać palec, nie karmimy piersią, za to zbyt długo podajemy butelkę (według stomatologów roczne dziecko powinno jeść łyżeczką i pić z kubka). Na wady zgryzu narażone są dzieci, które oddychają buzią (z powodu alergii lub infekcji górnych dróg oddechowych). Sprzyja im próchnica, przedwczesna utrata zębów mlecznych i stałych, a także choroby przyzębia.
Kiedy należy się wybrać do ortodonty?
Jeśli dziecko rozwija się prawidłowo, najlepiej pójść do ortodonty w 6 roku życia, gdy zaczynają wyrzynać się pierwsze zęby stałe. Lekarz stwierdzi, czy nie ma jakichś wad w ukształtowaniu szczęki. W zależności od rodzaju wady może od razu zająć się korekcją albo wyznaczy termin następnej wizyty za rok, dwa czy po wymianie zębów przednich. Do 11–12 roku życia ortodonta pracuje nad wyrównaniem proporcji szczęki i żuchwy (np. pobudza ich wzrost). Prostowanie i wyrównywanie zębów odkłada się na później, gdy dziecko będzie już miało wszystkie stałe zęby (12-14 lat).
Jakie objawy u dziecka wskazują na potrzebę konsultacji ortodontycznej:
- asymetria w rysach twarzy
- szkodliwe nawyki (np. ogryzanie paznokci, ołówków, długopisów, ssanie palca, smoczka)
- wada wymowy
- oddychanie ustami
- dysfunkcja języka
- stale otwarta buzia
- przedwczesna utrata zębów mlecznych (najczęściej na skutek powikłań próchnicy)
- nadmiernie wysunięta lub cofnięta bródka
- nieprawidłowe uszeregowanie zębów: nadmierne stłoczenia lub szpary między zębami
Czy dorosły może poprawić zgryz?
Korekcie wady zgryzu może się poddać każdy, bez względu na wiek. Ale u osoby dorosłej trwa to na ogół dłużej, ponieważ kość jest bardziej uwapniona i przez to trudniej ją uformować. Dodatkowo pewne schorzenia w obrębie jamy ustnej mogą spowodować odroczenie założenia aparatu ortodontycznego. Czasem na efekty leczenia wpływa obecność koron i mostów.
Jakie objawy u osoby dorosłej wskazują na potrzebę konsultacji ortodontycznej:
- asymetria uśmiechu
- zgrzytanie zębami
- ścieranie się zębów
- odsłanianie się szyjek zębów
- stłaczanie się zębów
- nadmierne odkładanie się kamienia
- niezadowalająca kosmetyka w postaci stłoczeń, obrotów zębów, szpar
Dlaczego prostowanie zębów jest konieczne?
Zwykle decydujemy się na aparat ze względów estetycznych, a powinno się go zakładać głównie dla zdrowia. Proste zęby i prawidłowy zgryz są mniej narażone na próchnicę (łatwiej je czyścić) i na choroby przyzębia (stany zapalne lub ropnie dziąseł), dlatego mogą nam dłużej służyć. Jeśli zęby są niewłaściwie ustawione, to podczas jedzenia ich powierzchnie nadmiernie się ścierają, co pogłębia wadę zgryzu. Dlatego niekiedy dochodzi do chorób zwyrodnieniowych stawów skroniowo-żuchwowych. Przy niewłaściwym zgryzie zęby nie mogą pełnić swojej podstawowej funkcji – rozdrabniania pokarmu. Połykamy niedokładnie pogryzione kęsy, a to zaburza pracę przewodu pokarmowego.
Jakie są rodzaje aparatów ortodontycznych?
- Ruchomy (wyjmowany) proponuje się dziecku, które ma zęby mleczne lub mieszane. Należy go nosić 12–14 godzin na dobę przez 1,5–2 lata. Służy on usuwaniu wad w obrębie szczęk, a zęby prostuje tylko w niewielkim stopniu. Jeżeli dziecko ma krzywe zęby, po usunięciu wady zgryzu (za pomocą aparatu ruchomego) zakłada się aparat stały, przeznaczony do prostowania zębów.
- Stały aparat (ma różne elementy zakładane przez lekarza i tylko przez niego mogą być zdjęte) stosuje się przy uzębieniu stałym. Można nim zrobić najdrobniejsze poprawki estetyczne, ale też wyleczyć ciężką wadę w obrębie szczęki, np. pobudzić rozwój szczęki na szerokość (wówczas indywidualnie zrobione metalowe konstrukcje z elementami akrylowymi zakłada się tylko na zęby boczne). Jednak najbardziej popularne są aparaty stałe prostujące zęby, które przykleja się do zewnętrznych powierzchni wszystkich zębów (zewnętrzne). Aparat wewnętrzny, czyli lingwalny przyklejony po wewnętrznej stronie zębów, jest całkiem niewidoczny.
